2020„TU MURANÓW” – PROJEKT WYSTAWY CZASOWEJ W MUZEUM POLIN W WARSZAWIE
Autorzy: ANNA PYDO, JUSTYNA SZADKOWSKAPIOTR ANTONÓW, FRANCISZEK ZAKRZEWSKI, KASIA PAWLIK
Investor: MUZEUM HISTORII ŻYDÓW POLSKICH POLIN
Kuratorka wystawy: Kamila Radecka-Mikulicz
Pomysłodawca wystawy i współautor koncepcji: prof. Jacek Leociak
Współautorka koncepcji wystawy: Beata Chomątowska
Współpraca kuratorska: Anna Miczko
Kuratorka organizacyjna: Kinga Lewandowska-Doleszczak
Artyści zaangażowani w wystawę: Jadwiga Sawicka i Artur Żmijewski
Zdjęcia wystawy: Oni Studio
Muzeum Polin, jest obecnie jednym z najważniejszych miejsc na Muranowie. Mimo że zorganizowano w nim już dziesiątki wystaw, żadna nie dotyczyła bezpośrednio miejsca, w którym znajduje się budynek muzeum. Jego okolice mają niezwykle interesującą i złożoną historię, ukrytą pod powojenną warstwą zabudowy.
W przypadku wystawy „Tu Muranów” zostaliśmy, w drodze konkursu, wytypowani do przygotowania projektu aranżacji przestrzennej. Autorem pomysłu na wystawę poświęconą Muranowowi jest profesor Jacek Leociak, zajmujący się od lat historią dzielnicy. W oparciu o wstępną koncepcję, zespół kuratorski wyznaczył czternaście lokalizacji na mapie Muranowa, poprzez których losy opowiedziana miała zostać historia dzielnicy i jej mieszkańców. Mniej niż połowa wyznaczonych budynków istnieje do dzisiaj, o reszcie przypominają archiwalne zdjęcia, pocztówki i wspomnienia.
Wprowadzenie do wystawy odnosi się do metafory Muranowa jako palimpsestu, czyli rękopisu spisanego na używanym wcześniej materiale piśmiennym. Podążając za tą metaforą, opracowaliśmy mapę Muranowa w postaci dwóch nałożonych na siebie planów dzielnicy – przedwojennego i współczesnego – niemalże zupełnie różnych. W tym miejscu widz po raz pierwszy widzi wyraźnie jak bardzo zmieniła się ta część Warszawy. Na mapie zaznaczone zostały wybrane lokalizacje, których losy przybliżono na wystawie. Przed mapą ustawiony został stół z osobistymi przedmiotami przedwojennych mieszkańców dzielnicy, wydobytymi podczas prac archeologicznych na terenie dzisiejszego Muzeum. Sygnalizują one, że wystawa prezentuje Muranów z perspektywy ludzi związanych z dzielnicą.
Zaznaczone na mapie lokalizacje wyznaczają oś opowieści o dzielnicy. Każdej z nich poświęcono osobne stanowisko, wszystkie stanowiska są w tym samym kształcie i mają podobną zasadę działania. Ich forma nawiązuje do słupów ogłoszeniowych, stanowiących stały element w krajobrazie Muranowa, od czasów carskich do współczesności. Okrążając konstrukcję w kształcie walca poznajemy losy wybranych budynków i ich mieszkańców. Historie zostały zaprezentowane w sposób, który umożliwia eksplorację stanowiska zarówno w porządku chronologicznym, jak i w odwrotnym.
Kręgosłup przedwojennego Muranowa stanowiła nieistniejąca dzisiaj ulica Nalewki. Na wystawie została ona przywołana w postaci metaforycznej instalacji, która przecina przestrzeń ekspozycji, podkreślając tym samym nieprzystawalność planów dzielnicy, współczesnego i przedwojennego.
Całość wystawy okala kalendarium w nietypowej formie kolażu. Obejmuje ono historię dzielnicy od początków osadnictwa. Narracja kalendarium przerwana jest oknem z widokiem na plac przed budynkiem muzeum, z perspektywą na Pomnik Bohaterów Getta oraz współczesną zabudowę Muranowa. To okno na wystawie przejmuje rolę stanowiska, soczewki, przez którą patrzymy na Muranów w skali 1:1.
Wystawa kończy się na antresoli akcentem odnoszącym się do przyszłości. Punkt wyjścia dla narracji stanowi tam niezrealizowany plan Placu Młodości, centralnego punktu dzielnicy zgodnie z koncepcją odbudowy Muranowa autorstwa Bohdana Lacherta z 1949 roku. W tym miejscu bryły ze szkiców konkursowych architekta przyjmują trójwymiarowe formy, niezrealizowana wizja zostaje urzeczywistniona. Ta część wystawy ma prowokować do dyskusji na temat współczesnej kondycji Muranowa, ale także do odważnego patrzenia w przyszłość.
